باید از فلسفه ازدواج و حقیقت آن، شناخت دقیق‏تر و کامل‏ترى داشته باشیم . این موضوع را با سخنى از مرحوم علامه محمد تقى جعفرى (ره) آغاز مى‏کنیم . وى در جواب فیلسوف شهیر اروپایى، برتراند راسل که چرا اسلام این قدر به ازدواج بهاداده و برایش قانون وضع کرده است، نوشت:

« با ازدواج مى‏خواهد انسان به وجود آید، مسئله انسان مطرح است ‏» .

بنابراین، ارضاى غریزه جنسى و تامین نیازهاى فیزیولوژیک انسان، از آثار مثبت ازدواج است; ولى مى‏توان فلسفه و حقیقت ازدواج از نظر اسلام را در سه امر جست و جو کرد; تکمیل، تسکین و تولید .

1 . تکمیل

هیچ انسانى به تنهایى کامل نیست; از این رو باید هر کسى پیوسته در جهت جبران کمبود خویش تلاش کند . جوان در پى رسیدن به استقلال فکرى است و براى جبران نواقص و تامین نیازهاى بى شمار خود به سوى ازدواج سوق داده مى‏شود و با گزینش همسرى مناسب و شایسته، عوامل رشد و تکامل خویش را فراهم مى‏کند .

شهید مطهرى در این باره مى‏گوید: «تشکیل خانواده، یعنى یک نوع علاقه‏مند شدن به سرنوشت دیگران ... و یکى از علل این که در اسلام ازدواج یک امر مقدس و عبادت تلقى شده است، همین است ... ازدواج اولین مرحله خروج از خود طبیعى فردى و توسعه پیدا کردن شخصیت انسان است ... . پختگى اى که در پرتو ازدواج و تشکیل خانواده ایجاد مى‏شود در هیچ جایى دیگر نمى‏توان به آن رسید و آن را فقط در ازدواج و تشکیل خانواده باید به دست آورد .» ⁽¹⁾

شخصیت انسان پس از ازدواج به یک شخصیت اجتماعى تبدیل مى‏شود; زیرا در پرتو ازدواج و زندگى مشترک، خود را به شدت مسئول حفظ همسر و تامین وسایل زندگى و تربیت فرزندان آینده تلقى مى‏کند و تمام هوش، ابتکار و استعدادهاى خود را به کار مى‏گیرد; به عبارت دیگر، احساس مسئولیت اجتماعى در او شکل مى‏گیرد و بسیارى از شایستگى‏ها و توان‏مندى‏هاى نهفته در درونش را شکوفا مى‏سازد .

بنابراین، مى‏توان ازدواج را مایه رشد و کمال انسان دانست . در واقع خداوند انسان را به گونه‏اى آفریده که بدون جنس مخالف ناقص است و با جنس مخالف کامل مى‏شود . مرد به زن نیازمند است و زن به مرد . و هر کدام از دو جنس از نظر روحى و جسمى به هم وابسته‏اند و با قرار گرفتن در کنار هم یکدیگر را تکمیل مى‏کنند .

2 . تسکین

مهم‏ترین نیازى که بر اثر ازدواج تامین مى‏شود، نیاز به آرامش و احساس امنیت و آسودگى است . این نیاز که در سرشت آدمى ریشه دارد، چنان مهم است که خداوند در بیان فلسفه ازدواج مى‏فرماید: «از آیات و نشانه‏هاى خداوند آن است که براى شما از جنس خودتان همسرانى قرار دادیم تا در کنار آنان آرامش یابید .» ⁽²⁾

بنابراین، همسر موجب آرامش و امنیت‏خاطر و محیط خانه وسیله آرامش روحى زن و مرد قرار داده شده است . در اوایل جوانى احساس تنهایى، بیهودگى و نداشتن پناهگاه انسان را فرا مى‏گیرد . ازدواج و قرار گرفتن در کنار همسرى شایسته و دل‏سوز این احساس را از بین مى‏برد و او را به آرامش روحى مى‏رساند . این احساس آرامش به ثبات فکرى و روحى، وقار، احساس ارزشمند بودن و لذت مى‏انجامد . در واقع دست آفرینش نوعى کشش درونى میان زن و مرد به ودیعت نهاده تا هر کدام در سنین خاص خواهان یکدیگر شوند و اضطراب و پریشانى شان از طریق ازدواج به سکونت و آرامش تبدیل گردد . دانشمندان علوم تجربى و انسانى نیز ارضاى صحیح و به موقع غریزه جنسى و ترشح معتدل غدد جنسى را براى سلامت جسم و روان آدمى لازم دانسته، عدم آن را سبب پاره‏اى از بیمارى‏هاى روانى و گاه جسمانى شمرده‏اند .

3 . تولید

یکى از ثمرات بزرگ ازدواج، وجود فرزند و بقاى نسل آدمى است . تولید و تکثیر نسل را نباید کوچک و بى اهمیت‏شمرد; زیرا هدف آفرینش جهان، وجود انسان و پرورش و تکامل اوست . تولید و پرورش انسان‏هاى خداپرست و موحد، نیکوکار و صالح، مطلوب خداى جهان آفرین است . از دیدگاه اسلام، وجود فرزند صالح براى پدر و مادر، یک عمل صالح شمرده مى‏شود و در سعادت دنیا و آخرت آنها مؤثر است و به همین جهت، معصومان علیهم‏السلام تولید و تکثیر نسل را از اهداف ازدواج خوانده‏اند . پیامبراکرم صلى الله علیه و اله مى‏فرماید: «چه مانع دارد که مؤمن براى خودش همسرى برگزیند; شاید خدا فرزندى به او عطا کند که با گفتن لااله الا الله زمین را سنگین سازد» . در حقیقت زوج‏ها از طریق فرزندان خود، رشته پیوند میان اعضاى یک نسل را به وجود مى‏آورند . این امر از اهداف اساسى ازدواج است . وجود فرزندان به گرمى، پویایى و صفاى کانون خانواده مى‏انجامد و انگیزه ادامه زندگى را در انسان تقویت مى‏کند .

روشن است که در پرتو ازدواج یکى از نیازها و غرایز مهم انسان (غریزه جنسى) تامین و به روشى درست ارضا مى‏شود .

با تامین این نیاز جسمانى، فرد از نظر روانى، ذهنى و اخلاقى به آرامش مى‏رسد و مسیر بسیارى از انحرافات جنسى، اخلاقى و اجتماعى بسته مى‏شود .

بنابراین نمى‏توان فلسفه ازدواج را صرفا در کنترل غریزه جنسى جست‏وجو کرد . همچنین نمى‏توان گفت زن وسیله و ابزارى براى ارضاى غریزه جنسى مرد است; زیرا همان طور که بیان شد، حقیقت ازدواج در این مطلب خلاصه نمى‏شود و علاوه بر این، هر دو جنس مذکر و مونث‏به این نیاز فیزیولوژیک که خداوند در نهاد همه انسان‏ها - اعم از زن و مرد - قرار داده است، باید پاسخ مناسب و صحیح بدهند; هر چند ممکن است زمان ارضا و تامین آن در انسان‏ها متفاوت باشد و گرنه هر دو جنس نیازمند آن هستند .

در یک محیط عاطفى و منطقى با همسرتان به گفت‏وگو بنشینید و نقطه نظرات خودتان را بیان نمایید و به یک توافقى برسید . مسلما هیچ دو انسانى نیستند که در تمام مسائل، تفاهم صد در صد داشته باشند . سلایق و علایق افراد متفاوت است; ولى براى یک زندگى مشترک - آن هم در ابتداى زندگى که عشق و علاقه بین زوجین بیشتر مى‏تواند باشد  بهتر مى‏توانید انعطاف داشته باشید و در پرتو محبت و احترام به یکدیگر، پایه‏هاى تفاهم را بیشتر کنید . مى‏توانید نقطه نظرات خود را درباره چگونگى زندگى و ترسیم اهداف آینده در یک جلسه دوستانه و عاطفى مطرح کنید و به توافق برسید تا احساس نکنید همسرتان مانع آزادى عمل شما مى‏شود و یا حداقل وى بتواند شما را قانع کند و در مجموع به یک تصمیم مشترکى دست‏یابید . باتوجه به این امور، توصیه‏هاى زیر را عملى کنید:

1 . در اولین فرصت و ملاقات، به وى اظهار علاقه کنید و هر چند سخت هست، ولى به او بگویید: من شما را دوست دارم .

2 . ویژگى‏ها و خصوصیات پسندیده و خوب وى را به ذهن خود بسپارید و اگر احتمالا نقاط ضعفى در وى یافت مى‏شود، فراموش کنید .

3 . در صورت امکان، هدیه‏اى تهیه کنید و در اولین فرصت و ملاقات به وى بدهید .

4 . بیشتر به آرامش‏بخشى و تکمیل شدن انسان در پرتو ازدواج فکر کنید و درباره شیرینى دوران عقد و آغاز زندگى مشترک فکر کنید .

5 . در صورت امکان و توافق خانواده محترمتان، به مسافرت‏هاى کوتاه مدت در دوران عقد بروید و در حد امکان در جلسات و گفت‏وگوهاى خصوصى خود با همسرتان به بیان نقطه نظرات شخصى و علایق و سلایق همدیگر بپردازید تا هم از لذت‏هاى دوران عقد بهره‏مند شوید و هم به ویژگى‏ها و خصوصیات همدیگر آگاه گردید . این کار مى‏تواند در ایجاد علاقه نسبت‏به همدیگر و ارتقا آن موثر واقع شود و در این صورت علاقه مطلوب و مورد نظرتان به تدریج‏حاصل خواهد شد .

6 . به همسرتان به عنوان یک دوست صمیمى و نزدیک بنگرید و او را هم راز و دلسوز خود بدانید .

در پایان توصیه مى‏شود که کتاب «آیین همسردارى‏» نوشته ابراهیم امینى را مطالعه کنید و به همسرتان نیز مطالعه آن را توصیه کنید .

------------------------------------

1 . تعلیم و تربیت در اسلام، شهید مطهرى، ص 252 .

2 . سوره روم (30): آیه 21 .